'Milli Hatip': Hamdullah Suphi Tanrıöver

Edebiyatçı, siyaset ve devlet adamı Hamdullah Suphi Tanrıöver, vefatının 53. yılında yad ediliyor.

Tanzimat dönemi devlet adamlarından olan Tanrıöver, ilk Maarif Nazırı Abdurrahman Sami Paşa"nın torunu, Maarif Nazırı Abdüllatif Suphi Paşa"nın oğlu olarak 1885"te İstanbul"da dünyaya geldi.

Tanrıöver, çocukluk yıllarını büyükbabasının Çamlıca"daki köşkünde ve babasının Fatih Horhor"daki konağında geçirirken, "Tanrıöver" soyadını kendisine "Hamdullah"ın karşılığı olarak Mustafa Kemal Atatürk verdi.

Aynı zamanda yazar Samipaşazade Sezai"nin yeğeni olan ve Altunizade ile Numune-i Terakki idadilerinde eğitim gören Tanrıöver, ilk şiirlerini yazarak edebiyata başladığı Galatasaray Mekteb-i Sultanisi"ni 1904"te bitirdi.

Hamdullah Suphi, gençlik yıllarında daha çok Namık Kemal"in etkisi altında hamasi manzumeler kaleme alırken, ilk şiiri Jön Türkler"in Paris"te çıkardığı "Şura-yı Ümmet" dergisinde yayımlandı.

Çeşitli mecmualarda şiir, hikaye, makale ve edebi tenkitleri yayımlanan Tanrıöver, 1909"da Fecr-i Ati topluluğuna katıldı ve bu dönemde daha çok Tevfik Fikret ile Cenab Şahabeddin"in etkisinde çoğu aşk ve tabiat konulu şiirler yazdı.

Tanrıöver, mizaha olan yatkınlığını da birçoğu "Davul" mecmuasında olmak üzere "Toplu İğne", "Yutmaz", "Hasad", "Keçiboynuzu", "İstanbulin" ve "Münekkid" gibi takma adlarla yayımladığı manzume ve yazılarda gösterdi.

"Genç Kalemler" dergisinin yazı kadrosuna Celal Sahir"le birlikte katılan ve bu tarihten itibaren milli edebiyat akımı içinde yer alan Tanrıöver, aruzu terk edip hece vezniyle ve sade bir dil kullanarak şiirler yazmaya başladı.

Hamdullah Suphi, bir süre Reji İdaresi Tercüme Kalemi ile Şehremaneti Tercüme Odası"nda çalıştı ve ardından Ayasofya Rüşdiyesi, Darülmuallimin ve Darülfünun Edebiyat Fakültesinde Fransızca, Osmanlıca, Türk edebiyatı, fenn-i terbiye ve Türk-İslam güzel sanatları tarihi gibi çeşitli dersler verdi.

Siyaset ve devlet adamı Hamdullah Suphi

Balkan Savaşı"ndan sonra elden çıkan Edirne ve Trakya topraklarının Osmanlı Devleti"nde kalması için teşkil edilen komisyonla birlikte 1913"te Berlin ve Petersburg"a giden Tanrıöver, 2. Meşrutiyet"in ardından kurulan Türk Derneği, Türk Yurdu Cemiyeti, Türk Ocağı ve Türk Bilgi Derneği gibi kuruluşların faaliyetlerine katıldı ve uzun süre Türk Ocakları başkanlığını yaptı.

Tanrıöver, son Osmanlı Mebusan Meclisi"nde Saruhan milletvekili olarak yer alırken, 23 Nisan 1920"de kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi"ne de Antalya milletvekili olarak girdi ve aynı yıl Maarif vekilliğine getirildi.

Mücadeleci tavrı ve hitabetiyle dikkatleri çeken Hamdullah Suphi, halk arasında ve meclis ortamında yaptığı güçlü ve etkili konuşmaları ile "milli hatip" ve "cumhuriyet hatibi" olarak anıldı.

Tanrıöver, milli marş yazılması için duyuru yapıldığında, karşılığında ödül olduğu için yarışmaya katılmayan Mehmet Akif Ersoy"u bizzat ikna etti.

Hamdullah Suphi, hakikatleri söylemeye tahsis edilmiş olan Millet Meclisi kürsüsünde şiirin yer bulamayacağı yönünde fikirler olsa da Ersoy"un yolladığı "İstiklal Marşı"nı Balıkesir mebusu Beşir Bey"in teklifiyle Meclis kürsüsünde büyük bir heyecanla okudu.

Milletvekilleri, Mehmet Akif"in milli mücadeleyi anlatan bu şiirini ayakta dinleyip coşkuyla alkışlarken, Hamdullah Suphi, İsmail Fazıl Paşa"nın teklifi üzerine şiiri bir de Meclis başkanının bulunduğu yerden okudu.

Mehmet Akif Ersoy"un, şiiri toplamda dört defa okuyan Tanrıöver"e tepkisi, "Ben biraz güzel yazdım mı bilmem fakat sen çok güzel okudun, onu bilirim." şeklinde oldu.