Gündemin en çok konuşulan konuları şüphesiz Karabağ ve Zengezur koridoru.
Azerbaycan’ın Karabağ’da yasa dışı Ermeni silahlı güçlere yönelik olarak düzenlediği ve sadece 24 saat süren operasyon sonrasında on binlerce Ermeni Karabağ bölgesini terk ediyor. Ermenistan’da başbakan Nikol Paşinyan’ın istifa etmesi yönünde sesler yükseliyor, rahatsızlık sokaklara taşınmış durumda. Paşinyan, Karabağ'daki yenilgilerden Rusya'yı sorumlu tutuyor, Rusya ise sorumluluğun tamamen Paşinyan’a ait olduğunu bildiriyor. Rusya, ayrıca, Paşinyan’ın ABD ile yakınlaşmasından rahatsız, onu Batı ile flört etmekle suçluyor. Karabağ’daki yenilgi hakkında tartışmalar devam ederken Ermenistan’ın söz verdiği ancak sürümcemede bıraktığı Zengezur koridoru konusu ülkeler arasında ayrı gerginliklere neden oluyor. Gerginliğin nedeni hem siyasi hem de ekonomik.

Ya Türkler Ayaklanırsa..

Zengezur koridoru Azerbaycan ile Nahçıvan arasında kalan 43 km uzunluğunda bir yol. Bu koridor, Rusya’nın planlı eylemleri ile 1900’lü yıllardan beri bağlantısı koparılmış olan Türk dünyasını birleştirecek, Türkiye'den Orta Asya'ya kadar kesintisiz kara ulaşımını sağlayacak. Bu koridordan aynı zamanda Azerbaycan ve Nahçivan’ı doğrudan bağlayacak yeni doğalgaz hatlarının geçirilmesi de planlanıyor. Azerbaycanlı akademisyenler Memmedov ve Hasanoğlu; Türkiye, Azerbaycan ve diğer Türk devletlerinin bir bütünlük oluşturarak bölgesel güçlerini arttırmalarını sağlayacak olan bu koridorun; İran, Çin, Rusya, ABD ve AB ülkeleri tarafından istenmediğini ifade ediyor. İran, Rusya ve Çin; ülkelerindeki Türklerin ayaklanmasından ve siyasi bütünlüklerinin bozulmasından endişe duyuyor. Ancak bu koridor diğer bir yanıyla olaya taraf olan her kesime fayda sağlıyor. Örneğin hem Rusya’nın hem de ABD'nin bu koridorun hayata geçirilmesinden çıkarları var.

Rusya Karadeniz'i Devre Dışı Bırakabilir, Amerika Çin’in Nüfuzunu Kırabilir

Geçen günlerde Ermenistan merkezli bir haber ajansı olan news.am’de, Yunan siyaset bilimci Paul Antonopoulos’un Zengezur koridoru hakkındaki yorumlarına yer verildi. Antonopoulos’a göre Rusya, bu koridor ile dost pazarlara yeni bir rota oluşturabiliyor ve Karadeniz'i devre dışı bırakabiliyor. Amerika ise NATO müttefiki olan Türkiye'nin Orta Asya'ya dil ve kültür ötesinde nüfuz etmesinden fayda sağlıyor. Çünkü bu yolla Rusya ve Çin’in nüfuzunun zayıflayacağını öngörüyor. ABD'nin koridora şiddetle karşı çıkmasını savunanlar da var. Örneğin American Enterprise Institute’den aynı zamanda eski bir Pentagon yetkilisi olan Michael Rubin, Zengezur boyunca herhangi bir koridora razı olmanın ulusal bir intihar olacağını ifade ediyor. Rubin, Azerbaycan-Türkiye-Rusya troykasının dünyanın en eski Hristiyan ulusunu yok etmeye çabaladığını, buna ABD’nin askeri destekle engel olması gerektiğini savunuyor. İran, Zengezur koridor hakkında endişelenen ülkelerden bir diğeri.

İran Teyakkuzda

Direktörlüğünü İran'ın eski dışişleri bakanı Kamal Kharazi'nin yaptığı Tahran'daki Stratejik Dış İlişkiler Konseyi, Zengezur koridoru projesini, NATO'yu doğrudan İran, Rusya ve Batı Çin'e taşıyacağı ve bu ülkelerin parçalanmasına zemin hazırlayacağı gerekçesiyle kınadı. İran’ın bir diğer çekincesi, ekonomik. Türkiye'den Orta Asya'ya uzanan ticaret yolu İran'dan geçiyor, yeni koridorun açılması durumunda İran saf dışı kalıyor. Ayrıca İran, doğalgaz komisyonlarından da olabilir. Örneğin Azerbaycan, İran toprakları üzerinden Nahçıvan'a 350 milyon metreküp doğalgaz gönderiyor ve İran’a bu tutarın yüzde 15'ini transit ücreti olarak ödüyor. Azerbaycan'dan Türkiye'ye doğalgaz boru hattı yapılırsa Türkiye’nin Azerbaycan’dan daha fazla doğalgaz alma yoluna gitmesi de olası. Çünkü Türkiye bin metreküp doğalgaz için İran'a 490 dolar öderken aynı miktarı Azerbaycan'dan 335 dolara alıyor. Bir diğer tehdit, mali anlaşmazlıklar nedeniyle 2017’de durdurulan Türkmenistan-İran-Türkiye boru hattının yeni koridorun varlığıyla İran’ın saf dışı edilerek hayata geçirilme olasılığı.

Diplomasi trafiğinde İran’ın kaygılarına cevap olabilecek güzergâhların da masaya konduğu haberleri geliyor. Sözlerimi sonlandırmadan önce araştırmalarımda dikkat çeken bir diğer hususun, Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki iş birliğinin Azerbaycan’dan çok Ermenistan’a yarayacağı gerçeği olduğunu söylemeden geçemeyeceğim. Önümüzdeki günlerde Zengezur koridoru gündemdeki yerini koruyacak ve çok önemli gelişmelere gebe gibi.