Türkiye şimdi Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Putin arasındaki dostluğu konuşuyor. Bu dostluk sadece iki ülke vatandaşları arasında değil dünya siyasetinde de önemli bir tartışma ve dikkatle izleniyor…

Rusya Devlet Başkanı Putin'in ABD ambargosunu delebilmek için yaptığı atağı bizim kamuoyu ve siyaset erbabı anlamamış görünüyor.

Putin böylesi bir öneriyi nereden çıkardı?

Unuttuk galiba Türkiye ile Rusya arasında AKP iktidarı öncesinde yani 2001 yılında Rusya Dışişleri Bakanı İvanov ile Türkiye'nin Dışişleri Bakanı İsmail Cem arasında imzalanan “Avrasya Eylem Planı” tamda Putin'in bu  teklifini içeriyordu...

Elbette bu teklif değerlendirilecek. Ancak bunun herhangi bir yaptırımı delmek gibi bir işlevi olamaz; çünkü olası bu ortaklık 21 yıl önce imzalanan bir anlaşmaya dayanıyor..

Gelin önce bu anlaşma neyi içeriyor ona bir bakalım…

     Dünyada meydana gelen tarihi önemdeki köklü değişiklikler, Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkiler manzumesinde, verimli ikili ve bölgesel işbirliğini her alanda dostluk ve karşılıklı güven ruhuyla geliştirecek olanaklarla tanımlanan yeni bir dönem açmıştır. Rusya ve Türkiye, ilişkilerini güçlendirilmiş yapıcı ortaklık düzeyine taşımak amacıyla ilave çabalar sarf etmek hususunda kararlıdırlar.

     Rusya ile Türkiye arasındaki bu ortaklığın ilkeleri 25 Mayıs 1992 tarihli “Rusya Federasyonu ile Türkiye Cumhuriyeti Arasındaki İlişkilerin Esasları Hakkındaki Anlaşma”ya dayanmaktadır. 26 Ağustos 1992 tarihli Rusya Türkiye Danışmalar Protokolü işbirliğinin kapsamının geliştirilmesi açısından yararlı bir araç oluşturmaktadır.

     Rusya ve Türkiye, uluslararası ilişkilerde ana sorunlara ortak çözümler üretilmesi ve hukukun üstünlüğü mekanizmalarının 21. yüzyıldaki dünya düzeninin temelini teşkil etmesi gerektiği inancından hareketle, ilişkilerini çok kutuplu uluslararası ilişkiler sistemi çerçevesinde geliştirmek arzularını teyid ederler. Bunun yanısıra, BM Şartı amaç ve ilkelerine olan bağlılıklarını ve Birleşmiş Milletler Teşkilatı’nın daha da güçlendirilmesine ve dünya meselelerindeki merkezi rolünün pekiştirilmesine katkıda bulunmak yönündeki temennilerini bir kez daha dile getirirler. İki Taraf devletlerin bağımsızlığı, egemenliği ve toprak bütünlüğüne saygı ilkelerinin vazgeçilmez olduğunu özellikle teyid ederler. Rusya ve Türkiye BM, AGİT ve diğer uluslararası örgütlerdeki işbirliğini geliştireceklerdir.

     Rusya ve Türkiye tüm Avrupa devletlerinin çıkarlarına, ortak değerler, yükümlülükler ve davranış normlarına dayanan ve bölünmemiş ve nüfuz alanlarına ayrılmamış bir ortak Avrupa alanının oluşturulması yolunda, Avrupa’da yeni ve kapsamlı bir güvenlik mimarisinin yaratılmasını kolaylaştırmak için yapıcı bir diyaloga gireceklerdir.

     Rusya ve Türkiye tarih, kültür ve ortak coğrafyadan kaynaklanan Avrupa ve Asya özelliklerini paylaşmaktadırlar. Avrasya bölgesinin iki önemli ülkesi olan Rusya ve Türkiye, bölgede barış, istikrar ve sürdürülebilir kalkınmanın yanısıra uluslararası hukukun, demokrasinin ve insan haklarının güçlendirilmesi yollarını değerlendirme konusunda mutabıktırlar. Bu ortak anlayış ve yeni işbirliği olanakları Rus Türk ikili ilişkilerine aynı zamanda yeni bir boyut, derinlik ve perspektif getirecektir.

     Rusya ve Türkiye, Avrasya’daki diyalog ve işbirliklerinin Avrasya bölgesindeki ihtilaflara barışçı, adil ve kalıcı çözümler ile anlaşmazlıklara siyasi çözümler getirilmesine olumlu katkıda bulunacağı inancını paylaşırlar.

     Rusya ve Türkiye, sadece uluslararası toplumun ortak çabaları ile etkin bir şekilde mukabele edilebilecek sınır aşan tehditler olarak algıladıkları uluslararası terörizm, organize suçlar ve aşırıcılığın yanısıra uyuşturucu, psikotropik maddeler ve silah kaçakçılığı olgusu ile mücadelede işbirliğini geliştirme niyetindedirler.

     5 Kasım 1999 tarihli Rusya Federasyonu Hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Terörizmle Mücadelede İşbirliği Ortak Deklarasyonu’na, 18 Aralık 1996 tarihli Rusya Federasyonu Hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti arasında Terörizm ile Mücadele Alanında İşbirliğine İlişkin Memorandum’a ve 30 Ekim 1992 tarihli Rusya Federasyonu İçişleri Bakanlığı ile Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı arasında İşbirliği Anlaşması’na atıfla, İki Taraf söz konusu sorunlar üzerindeki danışmalarını yoğunlaştırmak arzularını dile getirirler.

     Rusya ve Türkiye ekonomik işbirliğini hem ikili hem de çok taraflı düzeylerde artırmak isteklerini dile getirirler. İki taraf, ekonomi, ticaret, enerji, ulaştırma, turizm, çevre ve diğer alanlarda işbirliğini geliştirmek için varolan olanakları değerlendirmenin yararını vurgularlar. Taraflar, Avrasya bölgesindeki ekonomik ve ticari işbirliklerini güçlendirmelerinin, ikili işbirliğini çok taraflı ortaklığa yükseltmek yönünde itici güç olacağı anlayışını paylaşırlar. İki Taraf Hükümetler ararası Karma Ekonomik ve Ticari İşbirliği Komisyonu’nun çalışmalarının önemini vurgularlar ve iki ülke 

Rusya ve Türkiye Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün bölgesel ekonomik istikrara ve güvene katkıda bulunmakta olduğunu kaydederler. Karadeniz Deniz İşbirliği Görev Grubu (BLACKSEAFOR) iki ülkenin işbirliği yapma niyetlerinin bir diğer göstergesidir.

Taraflar Hazar Karadeniz Bölgesinin ihracat ve transit potansiyelinin geliştirilmesine katkıda bulunma arzusundadırlar. Taraflar bu konuda karşılıklı çıkarlarını mümkün olan en iyi şekilde korumak amacıyla danışmalarda bulunmaya niyetlidirler.

Rusya ve Türkiye enerji konularını ikili ilişkilerinin ve güçlü karşılıklı menfaatler yaratacak bölgesel işbirliklerinin önemli bir parçası olarak mütalaa ederler. Taraflar, Mavi Akım Projesini Rusya ile Türkiye arasındaki yapıcı ortaklığın daha da geliştirilmesinin ana unsurlarından biri olarak görürler.

İkili düzeydeki ilişkilerde olduğu gibi Avrasya bölgesindeki işbirliğinin temel şartlarından biri güven ve karşılıklı anlayışın mevcudiyetidir. Bu bakımdan her alan ve boyutta açıklık, şeffaflık ve karşılıklı güven bu işbirliğinin başarısında önemli bir rol oynayacaktır.

Taraflar mevcut iyi ilişkilerini, siyasi danışmalarını ve ekonomik işbirliği alanındaki deneyimlerini Avrasya boyutuna da taşıma ve böylece ikili ilişkilerinde yeni ve yüksek bir düzeye ulaşma kararlılığındadırlar. Bu amaçla, Taraflar sözkonusu yeni işbirliği platformunu çeşitli açılardan değerlendirmek üzere Dışişleri Bakanlıklarının yüksek düzeyli temsilcilerinden oluşan bir Ortak Çalışma Grubu oluşturmak hususunda mutabık kalmışlardır. Bu Grup aynı zamanda, çok boyutlu ortaklığı hedefleyen işbirliğinin temel ilkeleri ve yönelimleri hususunda somut öneriler hazırlamakla da görevlendirilmiştir.

Taraflar Ortak Çalışma Grubu’nun faaliyetlerinin çeşitli alanlardaki diyalog ve işbirliklerinin düzeyinin kaydadeğer ölçüde yükselmesine yardımcı olacağı inancındadırlar. Grup dönüşümlü ve düzenli olarak Moskova ve Ankara’da toplanacak, eşgüdüm sağlayacak ve işbu Eylem Planı’nın uygulanmasına ilişkin çalışmalarının sonuçlarını belirli aralıklarla Dışişleri Bakanlarına sunacaktır. Ek’te belirtilen başlıca danışma ve işbirliği alanlarını değerlendirmek amacıyla alt gruplar oluşturabilecektir. Grup aynı şekilde yeni işbirliği alanları tespit edebilecektir.

     Avrasya bölgesindeki gelişmelerin daha iyi değerlendirilmesinin sağlanması amacıyla her iki ülkenin akademisyenleri ve dış politika düşünce kuruluşları arasındaki işbirliği, bu arada akademisyenlerin Ortak Çalışma Grubu toplantılarına katılmaları teşvik edilecektir.

New York, 16 Kasım 2001