Selanik'in fethini gören manastırın sırrı
Yunanistan’ın Atina’da sonra ikinci önemli kenti Selanik’in Ano Poli (Yukarı Şehir ) diye adlandırılan yerleşimindeki Vlatadon (Çavuş) Manastırı’nın kentin ve Osmanlı’nın tarihinde önemli yeri var.
Mübadeleden önce Türk Mahallesi olarak bilinen yerleşimde Eptapirghiou Caddesi'ndeki manastırın geçmişi Bizans dönemine dek uzanıyor.
İstanbul’daki Patrikhane’ye bağlı olan Vlatadon Manastırı 14. yüzyılın ortalarında Aziz Grigorius Palamas’ın öğrencisi olan Dorotheos ve Markos Vlatis kardeşler tarafından kurulmuş.
Selanik’in 29 Mart 1430 Çarşamba günü, bir ay süren şiddetli bir kuşatmanın ardından İkinci Murad tarafından fethinden sonra bir ara camiye çevrildiğini düşünülen manastırın asıl önemi manastırdaki keşişlerin kentin fethinde Osmanlı’ya yardım etmesinde gizli.
Bu yardım, keşişler tarafından Hortiatis Dağı’ndan şehre su taşıyan yolların nasıl kesileceği ve şehrin daha kolay nasıl kuşatılacağının Osmanlı güçlerine bildirilmesiyle hayata geçirilmiş.
Bu konuda bir başka kaynakta da şu bilgilere rastlıyoruz.
“On altıncı yüzyılda İstanbul Patrikliği’nin Megas Logothetis’i (Patrikhaneyi destekleyen zengin iş adamı, bilim adamı.) olan Hieraks tarafından yazılan manzum kronikte (Ekthesis Hroniki) Vlatadon manastırı keşişlerinin, Sultan Murad’a kente su sağlayan boruları kesmesi konusunda yol gösterdiklerini ilişkin bilgi bulunmaktadır.”(*)
İkinci Murad, fetihten sonra manastırın ve keşişlerinin güvenliğinin sağlanması için çavuş rütbesinde bir askeri görevlendirince Vlatadon Manastırı Çavuş Manastırı olarak anılmaya başlanmış.
Manastırın adı konusunda bir başka görüş de Selanik’in ilk Osmanlı yöneticisi Sungur Çavuş Bey’den dolayı Vlatadon Manastırı’na Çavuş Manastırı denilmiş olabileceği yolunda.
Öte yandan bünyesinde Patriklik Araştırmaları Enstitüsü’nü barındıran UNESCO Dünya Mirası listesindeki Vlatadon Manastırı, fetih yıllarında dini olduğu kadar ekonomik gücü de temsil ediyormuş.
……….
Bu yazıda Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Araştırma Görevlisi Diren Çakılcı’nın Selanik Şehrinden Bir Kesit: 19. Yüzyıl Ortasında Çavuş (Vlatadon) Manastırı Mahallesi adlı makalesinden yararlandım.
(*) Johannis Anagnostis . Selanik’in (Thessaloniki) Son Zaptı Hakkında Bir Tarih. Melek Delilbaşı. TTK Yayınları. Ankara, 1989.
