HEP CAHİL KALACAK DEĞİLİZ YA…
Önce ansiklopedik bilgilerle başlayalım…
Sonra “bu senin yorumun” suçlamalarından kurtulalım… Çünkü Türkiye’de öküz altında buzağı aramak modası yaygın.
Soru basit: Kapitülasyonlar nedir…
Çok bilmiş google amcaya sordum, bilmiş amcamızın Wikipedia şubesi şunları yazmış
“Kapitülasyon kelimesinin kökeninde Latince caput (baş) sözcüğü vardır. Geniş anlamıyla kapitülasyon baş eğmek, teslim anlaşması yapmak anlamlarını taşır. Tarihte kazandığı özel anlamla kapitülasyon, bir ülke tarafından başka bir ülkenin vatandaşlarına verilen ticari ayrıcalıklar bütünüdür.”
Sonra da bir basit bir soru daha. Hani yıllar önce okutulan tarih kitaplarında Cihan İmparatorluğu Osmanlı’nın batışına neden olan “kapütülasyonlar nelerdir” diye sorduk.
Bu kezde şu cevabı aldık…
“Osmanlı kapitülasyonları, Osmanlı İmparatorluğu'nda yabancılara verilen ekonomik, adli, idari ayrıcalıklardır. Kapitülasyon kelimesi Latince "şartlar, fasıllar, maddeler" anlamına gelen "capitula" sözcüğünden türemiş olup "teslim olma" anlamı galat-ı meşhurdur.
Osmanlı Devleti'nin verdiği kapitülasyonların çoğu iki taraf için geçerli olsa da ekonomisi güçlü olan taraf kapitülasyonlardan fayda sağlarken ekonomisi zayıf olan taraf kapitülasyonlardan zarar görmüştür.
Osmanlı Devleti'nin verdiği kapitülasyonlara örnek olarak Osmanlı kentlerinde örgütlenebilme hakkı, yabancıların kendi aralarındaki anlaşmazlıklarda konsolosluklara yargı yetkisi tanınması, Osmanlı topraklarında seyahat, taşımacılık ve satış serbestliği, Osmanlı sularında gemi işletme hakkı verilebilir.
Osmanlı vatandaşları da Avrupa devletlerinde, bir Avrupalının Osmanlı ülkesindeki sahip olduğu haklara sahipti. Ancak Osmanlı ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayanmaktaydı ve Avrupa ülkelerinde ticaret yapacak herhangi bir kesimi yoktu. Ayrıca Avrupalı devletler kendileri Osmanlı Devleti'ne mal ihraç ederken gümrük vergisi ödememelerine karşın, Osmanlı malları ithal edilirken gümrük vergisi alıyorlardı. Yani fiilen Osmanlı Devleti'ne bir avantaj getirmiyordu. “
xxx
Şimdi bu bilgiler ışığında birkaç soru sorsak ayıp mı olur acaba:
Osmangazi Köprüsü, Yavuz Sultan Selim Köprüsü ile Avrasya tünelinin yabancılara peşkeş çekilmesi kapütülasyon sayılır mı?…
Mesela ordumuza silah ve zırhlı araç sağlayacağı varsayılan Tank Palet Fabrikasına Katarlıların ortak edilmesi ne anlama gelir?…
Bazı limanların Arap şirketlerine kiralanmasının tercümesi nedir?…
GSM şirketlerinin yabancıların elinde olmasının bizim bazı gizli bilgilerimizin başkalarının eline geçmesi anlamına gelebilir mi?...
Bazı şirketlerin devletle olan anlaşmazlığında Türk Mahkemeleri yerine İngiliz mahkemelerinin yetkili olması ne anlama gelir. Türk mahkemeleri yanlış kararlar mı veriyor?…
BEA İzmir Alsancak Limanından ne kadar kazanacak, zaten petro dolar trilyoneri bir Arap emirin buradan kazanacağı 3-5 milyon dolara ihtiyacı var mı?
Falan gibi sorular.. Tabii birde son soru var;
Tüm bunlar modern zamanların “kapütülasyonları” sayılabilir mi?
Bu da aynı sonuçları doğurabilir mi?
Sadece merak ettik ve de sorduk…
Bilgilenmek ve öğrenmek bizimde hakkımız.
Hep cahil kalacak değiliz ya…
