Arz ve talep
Levent Gökdemir, çalışmasından bazı alıntılar:
İktisat bir sosyal bilimdir (toplum bilimidir). Dolayısıyla inceleme merkezine insanı yerleştirir.
İnsanların hukuki, siyasi, dini, ahlaki, kültürel ve ekonomik olmak üzere pek çok, birbirine girmiş ve
karmaşık ilişkileri vardır. İktisat bilimi insanların sadece itisadi ilişkilerini inceleyen bir bilim dalıdır.
Elbette bu incelemesini yaparken diğer bilimlerden de yararlanmaktadır. Cemiyet bilimlerinde, bir
kavramı tek tanımla açıklamaya çalışma eksik kalabilir.
xxxx
İnsanların en temel iktisadi faaliyetleri üretmek ve tüketmek olduğuna göre iktisat, üretim ve tüketim
arasında denge kurmaya çalışan bir bilimdir diyebiliriz. Bu tanımdan hareketle insanlar doğduğu
andan itibaren tüketmeye başladıklarını dikkate alırsak, iktisat biliminin insanlık tarihiyle birlikte
başladığını söylemek mümkündür. İnsanların bir yanda ihtiyaçları bulunmaktadır. Bu ihtiyaçlar en
temelden (beslenme, barınma, giyinme, ısınma, sağlık, ulaşım, eğitim gibi örnekler verilebilir), en
lükse kadar (çok lüks ev, otomobil, dünya seyahati gibi). Öte yandan, bu ihtiyaçları karşılayacak
kaynaklar ise maalesef sınırlı ve kıttır.. Ancak kaynaklar kıt olunca denge kurma ihtiyacı vardır ve bunu
iktisat bilimi yapmaktadır.’
Xxxx
Levent Gökdemir, ihtiyaçların sınırsız olduğunu belirtmişti bu alıntıda. Onu görmezden gelmek için o
iddiayı çıkardık. İhtiyaçlar sınırsız değildir. İhtiyaçlar karşılanabilir ölçektedir. Sınırsız olan arzular ve
istekler, taleplerdir. Bir insanın yiyeceği yemek sınırlıdır, içeceği su veya diğer mailer
sınırlıdır.Giyebileceği giysiler sınırlıdır, gece yatacağı yatak, oturacağı ev ve sandalye sınırlıdır. Ama
arzuları sonsuzdur. Hatta bu dünya hayatında karşılanması mümkün değildir. O sonsuz arzuların
karşılanma yeri sonsuzluk aalemidir. Bu arzuların sınırsız olması bile bir sonsuzluk aaleminin var
olduğunun delilidir.
Xxxx
İktisat ilminin temel uğraşı maddeleri, kalemleri tüketim ve üretim olduğu kadar arz ve taleptir de.
İnsanlar ihtiyaçlarını karşılamak için bazı maddelere, eşyaya,talepkear olurlar. Talep ederler. Bu
talebin ticari anlamda karşılanmasına da arz (sunum) deniliyor. Arzı talepler mi belirler, yoksa arz,
yeni talepler oluşturur mu tartışması artık gerilerde kalmış olmalı. Yeni üretilen her buluş, icat, keşif,
marka, yöntem ilk anda talep bulamaz. Talep edilmediği halde o yeni ürün ve yöntemler icat edilir.
İnsanlara sunulur. Bir süre sonra o yeni madde, eşya, yöntem hayatı kolaylaştırdığı oranda talep
bulur. Hayatı kolaylaştıran her şey bilinsin-bilinmesin talep edilmesi gereken bir nesnedir. İnsanlar
bunu bilmedikleri için talep etmiyor olabilirler. Piyasa araştırmacıları hayatı kolaylaştıracak nesne ve
yöntemleri keşfederek, o ihtiyacı karşılamaya yönelik icat ve buluş yapar, bunu piyasaya arz ederler.
Tüketici önce yadırgadığı bu nesne veya yöntemi bir iki kere denedikten sonra, hayatının ne kadar
kolaylaştığını görerek, artık o nesne veya yöntemin talibi olurlar.
Radyo, telefon, televizyon, renkli yayın, cep telefonları, otomobillerin her türü ve benzeri nice eşya,
hizmet alanındaki sunum biçimleri ihtiyaç değildi 50 yıl önce. Hızlı beslenme salonları ve tarzı, toplu
taşıma aletleri, tiren, metro, tıramvay, uçak hiç biri açık ihtiyaç değildi. Ama bunların aslında ihtiyaç
olduğunu gören, kullanıma verildiğinde hem çok önemli bir yaşama kolaylığı sağlayacağını hem de
açık ihtiyaç haline geleceklerini keşfeden piyasa araştırmacıları bunları düşünüp-tasarlayarak arz
ettiler. Bütün bu ve benzeri buluş ve sunumlar şimdi insanların vaz geçemeyeceği ihtiyaç maddeleri,
eşyaları haline geldi.
Arz, insanların yaşama alanlarıyla, nüfuslarıyla, yaşama biçimleriyle uyumlu oldukça hep talep
edilecektir. Cami önünde mayo veya diğer sahil giysileri sunarsa biri, hiç satış yapamayacaktır.
Diskotek ve gece kulübü girişinde de ibadet kıyafetlerini arz ederse biri, muhakkak iflas edecektir.
Yani sunum insanların yaşama alanı ve yaşama tarzına göre yapılmak durumundadır. Arz, insan
sayısından fazla ise talep düşük olacağı gibi, insan sayısından az, ya da çok az ise fiyatlar yükselecektir.
Xxxx
Tüketim ve üretim, arz ve talep bir arada olan faaliyetlerdir. Bu faaliyetleri dengeli, anlamlı, ilişkili
biçimde düzenlemeye de iktisat deniliyor. Piyasa, arz ve talebin, üretim ve tüketimin dengeli biçimde
yürümesidir.