Sorgulama bir yöntemdir
Hukuk kurallardan oluşur. Temeli yazılı kurallardır. Yazılı kuralların önem sırasına göre adları vardır. Anayasa, yasa, kararname, tüzük, yönerge gibi sıralanıp gider. Yazılı olmadığı halde bir değeri olan kurallar da vardır. Ahlak, teamül, genelkabul, dini değerlere uygunluk, mantıklılık. Tüm bu kuralların nihai amacı adaletin teminidir. Böyle olmalıdır. Ben böyle olduğunu, herkesin de böyle düşündüğünü sanıyordum. Bir avukat arkadaşım beni bu aymazlığımdan çekip çıkardı. Hukukun amacı bizde adaleti temin etmek değil, düzeni sağlamak dedi. İşte toplum yanılgısı burada ortaya çıkıyor. Adaleti sağlamadığınızda düzeni de temin edemezsiniz. Geçici çözümlerle günü gün edersiniz ama sorunlar birikir ve altından kalkılamaz hale gelir. Türkiye’nin bugün çoğu illerindeki kangrenin sebebi budur.
Xxxx
2005 yılından itibaren Türkiye’de hukuka yeni bir kural ve yöntem ilave edildi. Bunun için Amerika’dan hukuk purofesörleri gelip bizim avukatları, yargıçları ve savcıları bilgilendirdi.
Amerikan Mahkemelerinde bilindiği gibi o beldenin her mesleğinden, yaş ve eğitim seviyesinden jüriler teşkil ediliyor. O jüri üyelerinin hem konuyu anlamaları hem de meseleye adil bir çözüm önerebilmeleri için mağdurun ve zanlının ifadeleri alınır. Şahitlere ve olaya müdahil olanlara çapraz sorular sorulur. Elbette Türkiye’de çapraz sorgulama jüri üyeleri için değil ama yargıç için işe yarar bir yöntemdir.
Xxxx
Sorgulama sırasında kendi tanığına başka, karşı tarafın tanığına başka şekilde sorular yöneltmek sanattır. Karşı tarafın tanığına, siz olay sırasında kimleri gördünüz, ışık yeterli miydi, günün hangi saatiydi diye sorarken; kendi tanığınıza olay sırasında siz de oradaydınız, neler gördüğünüzü bize anlatır mısınız? Denilmeli. Yani karşı tarafın tanığının güvenilirliğini sarsarken, kendi tanığınızın güvenilirliğini pekiştirecek şekilde soracaksınız. Kendi tanığınıza yumuşak, karşı tarafın tanığına sert sormak gerekiyor.
Xxxx
Bütün bunlara rağmen muhatabınız sizin tanığınız olsa da, karşı tarafın tanığı olsa da onların bir algı güçleri ve çerçeveleri var. Bunu zorlasanız da onun algı çerçevesine o kişi de siz de mahküumsunuz.
İkinci olarak herkes her şeyi aynı derecede hatırlayamaz. Kimi insan isimlere, kimi insan simalara, kimi insan da olaylara hassas değildir. İşte tanıkların hatırlama gücü de sizi çerçeveleyecek, belli alana sıkıştıracaktır.
Son olarak da yan tutma arızası var insanların, tanıkların, müdahillerin.
Hırant Dink olayını hatırlayınız. Adamın öldürüldüğünün duyulmasından iki saat bile geçmemişti ki ellerinde pankartlarla on binler sokağa döküldü ve Hepimiz Hırantız diye. Ne zaman o pankartlar yazıldı, nasıl haber alındı, nasıl bir araya gelindi ve sokaklara dökülme kararı alınıp uygulandı. Bu olayı şimdi sıradan yüzlerce vatandaşa sorunuz olayı doğru anlatacak kimse yoktur. Çünki bu olaya da ırki sebeplerle, dini sebeplerle, devletçi olup olmamakla ilgili taraf olup olmama durumu var.
Xxxx
Algı yetersizliği, hatırlama yetersizliği ve taraf olup olmama meselesi adaleti sağlamakta gerçekten çok önemli bir engeldir.
Xxxx
Şunu unutmayalım 2005 yılında bir güzellik olsun diye Türk yargı sistemine katılan çapraz sorgulama Amerika’da Anayasal vaz geçilmez bir haktır. Sebebi var elbette. İngiliz Kıraliçesinin en önemli yardımcısı bürokrat Kıraliçe öldükten sonra vatan haini ilan edilerek yargılanıp idama mahküum edildi. Bunun yanlış bir karar olduğunu herkes biliyordu. Yargıç, aleyhinde ifade veren adam ile sanığı tüm taleplere rağmen yüzyüze getirmemişti. Halbuki sanık ısrarla talep ediyordu. Aleyhimde ifade veren insanı, ki o da yakın arkadaşıdır, karşıma getirin ona birkaç soru sormama müsaade edin dedi. Yargıç ise, bu talebi kabul etmeyerek, ifadeyi kaydeden gardiyanı karşısına getirmeyi teklif etti. Sanık şöyle dedi. O sadece duyduklarını, kaydettiklerini tekrarlayacak, başka bilgisi yok. İfade sahibini sorgulamak gerek.
Xxxx
Dinletemedi, idam edildi. Ama Amerika bu durumdan ders alarak Anayasasına çapraz sorgulamayı bir vaz geçilmez hak olarak koydu. Biz de 2005’den beri bir güzellik olsun diye bu yöntemi yargı sistemimize dahil ettik. Haydi hayırlısı, Haydi adaletlisi olsun.
